Wat is detentieschade?

Gevangenschap heeft grote impact op de degene die het betreft en diens gezin en familieleden. Ook bij relatief korte detentie van een paar weken of maanden, gebeurt dit al. Er bestaan verschillende vormen van detentieschade en die kunnen ontstaan tijdens de arrestatie, in detentie of zelfs na vrijlating. Dit heeft grote gevolgen voor personen én de samenleving. Wij onderscheiden drie soorten gevolgen van detentieschade voor de samenleving; directe schade voor de mensen die het betreft, gevolgschade voor samenleving door verhoogde recidive, en directe kosten in geld. In 2021 was dit per gevangene in een gevangenis of huis van bewaring 324 euro per etmaal voor de maatschappij. (bron: cijfers van DJI, 2022)

Welke materiële schade kan ontstaan?

Bij materiële schade gaat het vaak om verlies van iets met financiële waarde, of eigendommen. Denk bijvoorbeeld aan verlies van woning of je baan, waardoor er geen duurzaam inkomen meer is. Ex-gedetineerden zijn vaak hun baan kwijtgeraakt en hebben een strafblad en kunnen daardoor wel heel lastig weer aan het werk en niet bijdragen aan de samenleving voor een langere periode, dit wordt ook wel de ‘onzichtbare straf’ genoemd. Met geen baan en duurzaam inkomen, is er ook geen financieel vangnet om op terug te vallen . Materiële schade kan ook ontstaan bij arrestatie, zoals schade aan de woning bij een inval.

Welke immateriële schade kan ontstaan?

Immateriële schade verwijst naar alle niet-tastbare schade van detentie. Bij deze om vorm gaat het vooral om de psychologische, mentale en emotionele gevolgen van detentie. Denk daarbij aan trauma’s tijdens detentie, het niet krijgen van benodigde zorg, of na vrijlating stigmatisering met een negatief stempel door de maatschappij en reputatieverlies. Dit kan leiden tot verlies van sociale contacten, netwerk van vrienden en familie, relaties die stuk gaan, gezinsbreuk en verlaagd zelfbeeld waardoor het lastig wordt om de draad weer op te pakken na vrijlating. Ook dit werkt door als een ‘onzichtbare straf’ vele jaren na de detentieperiode. Materiële en immateriële schade brengt veel psychologische gevolgen met zich mee. Ex-gedetineerden kampen vaak met stress, depressie, posttraumatische stressstoornis (‘PTSS’), verlaagd zelfbeeld en isolatie.

Wat is recidive?

Het woord recidive betekent letterlijk herhaling en wordt gebruikt in het strafrecht, om aan te duiden dat iemand opnieuw een delict heeft begaan. Er is sprake van recidive wanneer iemand meerdere malen achter elkaar in aanraking komt met politie en justitie. Recidive is ook een gevolg van detentieschade, het lukt veel mensen niet om uit de negatieve spiraal van criminaliteit te komen, doordat bijvoorbeeld inkomen is weggevallen. Recidive is terugval in criminaliteit na vrijlating en schadelijk voor de maatschappij.

Welke recidive cijfers zien we na detentie in Nederland?

Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat voorlopige hechtenis, in veel gevallen, ineffectief blijkt te zijn. Voorlopige hechtenis, net als andere vormen van kortdurende detentie, leiden sneller tot hogere recidivecijfers. Cijfers laten zien dat 47% binnen 2 jaar recidiveert. Voor jongeren die veroordeeld zijn binnen het jeugdstrafrecht is dit percentage zelfs 56% (bron: ‘Recidive onder justitiabelen in Nederland’ (S. Verweij, S et al., 2021).

Wat is voorlopige hechtenis?

Voorlopige hechtenis is een term die verwijst naar een situatie waarin de vrijheid van een verdachte wordt ontnomen nog voordat de rechter een uitspraak heeft gedaan over de rechtszaak. Een verdachte kan dus in voorlopige hechtenis gedetineerd worden zónder dat schuld is bewezen, waardoor in sommige gevallen mensen onterecht worden vastgezet. Internationaal wordt het Pre-trial detention genoemd.

Hoeveel mensen zitten er in voorlopige hechtenis in Nederland?

Op jaarbasis stromen er 29.300 nieuwe justiabelen binnen. Gemiddeld zitten er per dag 10.781 justiabelen binnen (bron: cijfers DJI, 2022). Van deze justiabelen zit dus 45.7% in voorlopige hechtenis. Dat komt neer op 4.927 mensen gemiddeld op een dag binnen zitten.

Wat zijn voorwaarden die kunnen worden opgelegd in plaats van voorlopige hechtenis?

In plaats van voorlopige hechtenis kunnen er ook voorwaarden aan de verdachte worden opgelegd. Als de verdachte aan deze voorwaarden voldoet hoeft deze persoon niet in hechtenis geplaatst te worden, en blijft de daarbij komende detentieschade uit.

Deze voorwaarden kunnen zijn:

Borgsom
Opleggen van een gebiedsverbod of van een contactverbod
Elektronisch toezicht in de vorm van een elektronische enkelband
Reclasseringstoezicht (zonder elektronisch toezicht)
Mediation
Nachtdetentie
Reisverbod

Waarom heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EVRM) Nederland veroordeeld in 2021?

Er is veel kritiek op het Nederlandse systeem vanuit het internationale instanties. Nederlandse rechters kiezen vaker voor voorlopige hechtenis of verlenging daarvan in vergelijking met andere landen in Europa. Sterker nog, 45.7%van alle mensen die in Nederland vastzitten, zit in voorlopige hechtenis (bron: SPACE report, 2022). In 2021 heeft het Europese Hof voor de Rechten van de Mens de Nederlandse rechter in drie zaken veroordeeld. De voorlopige hechtenis zou toen onvoldoende gemotiveerd zijn. In één van de gevallen was de verdachte onschuldig bevonden.

Waartoe roept de Europese Raad zijn lidstaten op?

In december 2022 verscheen er een oproep van de Europese Unie aan haar lidstaten om voorlopige hechtenis alleen in te zetten als er echt geen andere mogelijkheid is. De Nederlandse aanpak is hier het slechtst presterend van allemaal, maar liefst 45.7% van de huidige mensen in detentie zitten in voorarrest. Andere landen in de EU doen dat duidelijk anders en beter.

Met wie kan ik contact opnemen bij vragen?

Voor vragen over de campagne kun je contact opnemen met [email protected] of [email protected]

Ik wil graag op de hoogte gehouden worden van andere campagnes van DGZ. Waar kan ik mij aanmelden?

Om op de hoogte te blijven van alle campagnes van DeGoedeZaak kun je lid worden.

Contactpersoon voor pers

Voor persvragen kan je mailen naar [email protected]