Gratis OV kent veel voordelen voor onze maatschappij, zo is gratis OV niet alleen sociaal, maar ook economisch voordelig en klimaatvriendelijk. Het vraagt ook om verantwoordelijkheden. Van werkgevers, gebruikers en onze overheid. Als we bereid zijn om onze maatschappij in te richten op mensen, in plaats van bedrijven, op welzijn in plaats van welvaart, dan kunnen we de lusten en lasten dragen.
Het openbaar vervoer wordt alleen maar duurder. Spitsheffingen, duurdere kaarten en wegvallende lijnen maken dat het OV een ontoegankelijke en exclusieve dienst wordt. De auto wordt daardoor het primaire vervoersmiddel, terwijl dit vervuilend en duur is, en onze wegen volledig dreigen te verstoppen.
Ons verkeersbeleid moet worden herzien. Met een klimaatcrisis en steeds groter gat tussen arm en rijk, is het hard nodig om nu andere politieke keuzes te maken. We bieden veel (verkeers)diensten ‘gratis’ aan: onze snelwegen, fietspaden en stoepen worden betaald uit gemeenschapsgeld. Ook fossiele brandstoffen en vliegtuigen worden gesubsidieerd met ons belastinggeld. Waarom is ons OV dan zo afhankelijk van de kaartverkoop aan reizigers?
Gratis OV, wat houdt dat precies in?
“There is no such thing as free lunch”, net zoals er niet zoiets is als gratis OV. Ook ‘gratis’ OV kan alleen omdat anderen dan de reizigers er zoveel belang bij hebben, dat zij bereid zijn de rekening te betalen. Welke belangen dit zijn, kan je hieronder lezen op de pagina ‘de voordelen van gratis OV’.
Gratis OV in ons burgerinitiatief houdt in dat reizigers niet betalen voor hun reis met het OV. De kosten voor OV die nu bij reizigers liggen, worden betaald vanuit belastinggeld, en werkgevers betalen nog steeds de kosten van de reis van hun werknemers.
De reis is dus gratis, het vervoer niet. Dit kan alleen als het OV weer in publieke handen komt, er goede overeenkomsten worden gesloten tussen vervoerders en hun medewerkers, en het OV op plekken waar het nu verschraald is, er weer haltes en lijnen bij krijgt. Je leest hier meer over onder het kopje ‘publiek OV’.
Waarom gratis OV,
waarom niet betaalbaar?
We willen niet dat de kaartverkoop van reizigers het succes van de vervoerder bepaalt. Zo lang het OV afhankelijk is van de winst die gemaakt wordt, zullen efficiëntie en winstmarges het hoogste doel zijn. Hierdoor kunnen vervoerders zich niet richten op veiligheid, fijnmazigheid of de werkomstandigheden van haar werknemers. Door het OV gratis te maken, dient het weer haar primaire doel: mensen van A naar B verplaatsen.
Betaalbaar is ook een relatief begrip. Wat voor een werkende reiziger te betalen is, is veel te hoog voor bijvoorbeeld een alleenstaande ouder die een uitkering ontvangt. De betaalbaarheid zal ook schommelen bij inflatie, stagnatie en recessies. Wij geloven dat een overheid die écht keuzes maakt, dit doet voor al haar burgers, en hen niet vijf verschillende formulieren laat invullen om te bewijzen dat ze echt onder de armoedegrens zitten.
Daarnaast zitten we middenin een klimaatcrisis; we moeten nú naar een systeem waar men zich kan bewegen zonder torenhoge uitstoot. Waar we allemaal meebetalen aan een systeem voor iedereen, in plaats van een mobiliteitsplan voor ‘the lucky few’. Ook is onze ruimte schaars, en eisen onnodige verkeersongelukken nog veel slachtoffers. Dit maakt dat het OV een aantrekkelijke optie moet zijn voor zo veel mogelijk mensen. Het moet fijnmazig, publiek, toegankelijk en gratis zijn.
De voordelen van gratis OV
Kiezen voor mensen
Gratis OV helpt ten eerste de mensen die het nu niet kunnen betalen. Dit zijn mensen in armoede, alleenstaande ouders, ouderen, werkende armen, scholieren. We ontnemen hen nu de mogelijkheid om met hun gezin op stap te gaan, te solliciteren buiten hun wijk of dorp, of zorg te krijgen die ze nodig hebben. Door de drempel om te reizen weg te halen, kunnen mensen zelf kiezen waar ze naartoe willen.
Werkenden op hun plek
We willen dat mensen ruimte hebben om te werken waar zij willen en het beste van pas komen. Nu worden mensen tegengehouden door de slechte verbinding of dure kaartjes richting hun werk. Dat kan anders.
Goedkoper voor stations
Door minder poortjes en oplaadpunten en het onderhoud hiervan, zijn de kosten voor stations een stuk lager. Dit geld kan geïnvesteerd worden in de toegankelijkheid van de stations.
Verkeersveiligheid
Er vallen ontzettend veel doden in het verkeer. Hoe minder auto’s, hoe veiliger het verkeer. Winst in het OV zit hem niet in geld. Die zit juist in veiligheid, in mensen- en dierenlevens die gespaard worden. En minder verkeersongelukken besparen ons ook nog eens geld.
De voordelen van gratis OV
Vervoersarmoede
De afhankelijkheid van het kaartje van de reiziger voor de vervoerder, maakt dat er vaak gekozen moet worden om een lijn of halte te schrappen als er niet veel mensen mee reizen. Zo zien we dat er veel vervoersarmoede is buiten de randstad. En vervoersarmoede is ook, als een bus rondrijdt met allemaal lege stoelen. Waarom zouden we die niet opvullen?
Goedkoper dan snelwegen
De kosten van gratis OV zijn significant lager dan de kosten om snelwegen aan te blijven leggen. Zo kost het aanleggen van één rijstrook wel 1-2 miljard, maar lijken we niet veel sneller op onze bestemming aan te komen.
Meer ruimte, minder uitstoot
Snelwegen, parkeerplekken en auto’s nemen ontzettend veel ruimte in. We hebben ze soms nodig, maar vaak is dit ‘dode’ ruimte. Daarnaast kan je met een bus veel meer mensen vervoeren, met veel minder uitstoot dan met de auto. We willen dat de auto voor veel mensen een overbodige luxe wordt.
Voorbeelden gratis OV
Gesubsidieerd OV is niet nieuw. Ook op dit moment en in het verleden betalen gemeentes, provincies en de landelijke overheid mee aan het Nederlandse OV. Maar gratis OV is ook niet ondenkbaar. Er zijn veel plekken die gebruikmaken van gratis OV, soms voor alle reizigers, soms voor bepaalde doelgroepen. Lees en wees overtuigd:
Meer lezen?
‘Get on the bus: the case for free public transport‘ by dr. Michel van Hulten
‘Moeten we het OV gratis maken?‘ door Esmée Koeleman in OneWorld
‘In totaal kosten onze autowegen 30 miljard per jaar. Maar we reizen er geen seconde korter door‘ van Thalia Verkade in de Correspondent
Wie zijn wij?
DeGoedeZaak is bondgenoot van progressief Nederland. Met onze campagnes zetten wij ons in voor een inclusief Nederland met een sterke publieke sector, een rechtvaardige democratie, wat duurzaam en eerlijk beleid maakt. Onze OV-campagne is daar onderdeel van.